Boeken
Van Mensendieck naar Oefentherapie
Een bewogen geschiedenis van de Opleiding tot oefentherapeut-Mensendieck van de Hogeschool van Amsterdam, 1921-2021
Auteur: Rogier Overman
In Van Mensendieck naar Oefentherapie beschrijft historicus Rogier Overman de bewogen geschiedenis van de 100-jarige Opleiding tot oefentherapeut-Mensendieck van de Hogeschool van Amsterdam. In 1921 begonnen met drie Scandinavische leerlingen in Den Haag groeide deze opleiding uit tot de innovatief flexibele hbo-opleiding die zij anno 2021 is. In het boek komt naast de ontstaansgeschiedenis van de opleiding, de ‘kwestie-Cesar’ en de Tweede Wereldoorlog ook de wettelijke erkenning van de beroepsgroep aan bod plus het al of niet samengaan met de Cesar-opleiding in Utrecht. Dit vanuit het perspectief van de opleiding te Amsterdam en inclusief een in 1996 geschreven, zeer actueel toekomstperspectief. Heel interessant dus voor alle huidige en toekomstige oefentherapeuten in Nederland!
Amsterdam University Press, 2021, ISBN 9789463729772
De Chemist
De geschiedenis van een verdwenen beroepsgroep, 1600-1820
Auteur: Henk Vermande
‘Chemist’ is een verouderd Nederlands woord voor ‘chemicus’ of ‘scheikundige’: iemand die verstand heeft van de scheikunde of de scheikunde beoefent. Tot in de 19e eeuw was het ook de naam van een beroep: het was iemand die chemicaliën, met name chemische geneesmiddelen, produceerde en verkocht. De chemist positioneerde zich zeker anderhalve eeuw (1670-1820) op de farmaceutische markt als zelfstandige leverancier van ‘chimicalia’ en medicijnen, naast de apotheker en de drogist.
Dit boek beschrijft de fascinerende geschiedenis van de opkomst, bloei en neergang van de beroepsgroep van de chemisten in Nederland en de eeuwenlange strijd tussen apothekers en chemisten over de (chemische) geneesmiddelenbereiding. Tot enige vorm van institutionalisering van het chemistenberoep in de vorm van gereguleerde opleidingen, een corporatieve organisatievorm en een diplomastructuur is het in Nederland nooit gekomen. Dit zal een van de redenen zijn dat er over de chemisten heel weinig bekend is, en het beroep van de chemist in de geschiedschrijving van zowel de farmacie, de chemie als de geneeskunde tussen wal en schip is gevallen. In deze studie vult Henk Vermande dit hiaat.
De chemisten hadden een gemeenschappelijk uithangteken: de salamander-in-het-vuur, embleem van de chemische bereiding van geneesmiddelen. Met dit uithangteken konden de chemisten zich onderscheiden van de apothekers met hun vijzel, de drogisten met hun gaper, en de distillateurs-brandewijnbranders met hun distilleerketel.
Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2021, ISBN 9789087049683
Per imperatief plakkaat.
Overheid en pestbestrijding in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Auteur: A.H.M. Kerkhof
In de Oudheid en de Middeleeuwen dacht men dat pest werd veroorzaakt door kometen en hemellichamen die de lucht bezoedelden. Men probeerde lucht en bodem te zuiveren en bad tot God. In de veertiende eeuw kwam men op de gedachte dat pest werd veroorzaakt door een smetstof die van mens op mens werd overgebracht. De besturen van Italiaanse stadstaten waren de eersten die hiertegen gerichte maatregelen namen: cordons en quarantaines. De Staten-Generaal en de gewestelijke besturen in de Republiek keken bij pestepidemieën lang weg en probeerden uitbraken te verzwijgen. Pas vanaf 1665 ging men geleidelijk over op een centrale, primair-preventief gerichte aanpak. Op basis van archiefonderzoek laat A.H.M. Kerkhoff zien, dat politieke en economische overwegingen hierbij veel invloedrijker waren dan medisch-theoretische inzichten. Het gevoerde beleid was hard, sober en zuinig, maar effectief. Anders dan in andere Europese landen hebben zich in de Republiek geen pestepidemieën meer voorgedaan.
Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2020, ISBN 9789087048105
Leeuwenhoek's Legatees and Beijerinck's Beneficiaries
A History of Medical Virology in The Netherlands
Auteurs: Gerard van Doornum, Ton van Helvoort, Neeraja Sankaran
Leeuwenhoek’s Legatees and Beijerinck’s Beneficiaries: A History of Medical Virology in The Netherlands offers a tour of the history of Dutch medical virology. Beginning with the discovery of the first virus by Martinus Beijerinck in 1898, the authors investigate the reception and redefinition of his concept in medical circles and its implications for medical practice. The relatively slow progress of these areas in the first half of the twentieth century and their explosive growth in the wake of molecular techniques are examined. The surveillance and control of virus diseases in the field of public health is treated in depth, as are tumour virus research and the important Dutch contributions to technical developments instrumental in advancing virology worldwide. Particular attention is paid to oft forgotten virus research in the former Dutch colonies in the East and West Indies and Africa.
Amsterdam University Press, Amsterdam, 2020, ISBN 9789463720113
De lijfarts van de koning
Het avontuurlijke leven van Franz Joseph Harbaur, 1776-1824
Auteur: Catharina Th. Bakker
'Voor het eerst sinds tien jaar kan ik een beetje genieten van het alleen zijn, zonder me meteen een klaploper te voelen en zonder mijn leven te verliezen.’
Aldus Franz Joseph Harbaur (1776-1824) in een brief aan de weduwe van Friedrich Schiller. Het is 27 april 1810. Harbaur is net aangekomen in Sint-Petersburg, waar hij van (Franse) hogerhand naartoe gestuurd is onder het mom van een tijdelijke baan als lijfarts van een Russische graaf – in werkelijkheid is hij informant.
Op dat moment heeft hij al een leven achter zich vol spanning, avontuur en verdriet; op de vlucht voor oorlog en ellende… en zichzelf. Zijn ambitie en zijn gave om mensen aan zich te binden, hebben hem in aanraking gebracht met de ‘groten’ van zijn tijd – Schiller, Goethe, Fichte. Zelfs Napoleon komt voorbij. En ja, ook erfprins Willem Frederik van Oranje. En dat voor een doodgewone jongen uit de Elzas. Zijn echte carrière moet dan nog beginnen.
Het is een droomcarrière. Als zoon van een eenvoudige plattelandschirurgijn lag een grote, internationale loopbaan voor Harbaur niet voor de hand. Maar de tijdgeest werkte in zijn voordeel. De chaos van de Franse Revolutie en coalitieoorlogen vormde voor jongens als hij ideale omstandigheden om zich aan de knellende banden van de standenmaatschappij te ontworstelen.
Na het overwinnen van hindernissen, inclusief een ongelukkige liefde, werd Harbaur een machtig man aan het hof van koning Willem I: een van de pioniers van het koninkrijk. In De lijfarts van de koning wordt ontrafeld welke eigenschappen hij wist te benutten om zo ver te komen, en welke grenzen hij tegenkwam. Deze ingrediënten blijken verrassend herkenbaar – en tijdloos. De biografie biedt daarmee niet alleen een kijkje in de keuken van de geneeskunde en de omgangsvormen rond 1800, maar ook in de keiharde wereld van oorlog en revolutie, machtspolitiek, spionage en gevaar.
Walburg Pers, Zutphen, 2020, ISBN 9789462493186
Celsus, De geneeskunst
Ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door John Nagelkerken, Julius Roos, Theo van de Wiel (†) en Jacqueline König
In de eerste eeuw na Christus schreef Aulus Cornelius Celsus een encyclopedisch werk, De medicina, over de geneeskunde in zijn tijd. Na een inleiding over de ontwikkeling van de geneeskunde in voorgaande tijden, vooral bij de Grieken, bespreekt hij achtereenvolgens leefregels, behandeling van ziektes, recepten voor geneesmiddelen en chirurgische ingrepen. De vraag of hij arts was of goed geïnformeerde leek valt niet met zekerheid te beantwoorden. Maar met zijn aangename stijl en ongecompliceerde woordkeuze heeft hij een werk geschreven dat voor zowel medisch geschoolden als leken interessante lectuur oplevert.
Het is het enige werk uit de Oudheid dat een vrijwel compleet beeld geeft van de praktijk van de geneeskunde in het Romeinse Rijk.
Damon, Eindhoven, 2017, ISBN 9789463400978
BLOEDSTOLLING ENBLOEDINGSNEIGING:ARTSEN, WETENSCHAPPERSEN PATIËNTEN
Een eeuw wetenschappelijk onderzoek en medisch handelen in Nederland
Auteur: Ton van Helvoort
Het Patrys, Amsterdam, 2016, ISBN9789082094954